انتخاب بین صرافی متمرکز (CEX) و غیرمتمرکز (DEX) تأثیر مستقیمی بر امنیت، میزان کارمزد، تنوع دارایی‌ها، تجربه کاربری و حتی میزان سود یا زیان شما دارد؛ صرافیهای متمرکز مانند بایننس و پی‌ام‌ایکس‌چنج با نقدینگی بالا، رابط کاربری ساده و ابزارهای معاملاتی پیشرفته برای کاربران تازه‌کار و حرفه‌ای مناسب هستند، در حالی‌که صرافیهای غیرمتمرکز مثل یونیسواپ و پنکیکسواپ با امکان کنترل کامل دارایی‌ها، عدم نیاز به احراز هویت و دسترسی به پروژه‌های دیفای، آزادی و حریم خصوصی بیشتری فراهم می‌کنند؛ در این مقاله تفاوت‌ها، مزایا، ریسک‌ها و کاربردهای هر دو مدل را بررسی کرده‌ایم تا بتوانید با توجه به نیاز و سطح دانش‌تان، بهترین گزینه را برای معاملات ارز دیجیتال انتخاب کنید.
| معیار | صرافی متمرکز (CEX) | صرافی غیرمتمرکز (DEX) |
| لیست صرافیهای معروف | بایننس، پی ام ایکس چنج، کراکن، ال بانک | یونی سواپ، پنکیک سواپ، سوشی سواپ |
| ساختار مدیریتی | مدیریت و نظارت بر سازمان توسط یک نهاد مرکزی متمرکز | مدیریت به‌واسطه‌ی قراردادهای هوشمند و بلاکچین |
| امنیت | خطر هک و مسدود شدن حساب
وابستگی امنیت به مدیریت صرافی |
کنترل کامل کلیدهای خصوصی توسط افراد
ریسک خطای قراردادهای هوشمند |
| کارمزد معاملات | کارمزد ثابت برای معاملات اسپات | کارمزد متغیر و وابسته به بلاکچین‌های انتخابی |
| کارمزد برداشت | کامزد متغیر یا ثابت برای برداشت | نیاز به پرداخت کارمزد تراکنش در بلاکچین‌های متفاوت |
| رابط کاربری | ساده، مناسب برای کاربران مبتدی و حرفه‌ای | رابط کاربری پیچیده‌تر، نیاز به نصب کیف‌پول‌های غیرمتمرکز |
| میزان نقدینگی | حجم نقدینگی بالا (برای مثال حجم معاملات روزانه در بایننس 50 میلیارد دلار است) | میزان نقدینگی متغیر در استخرهای متفاوت |
| تنوع دارایی‌ها | ارزهای معتبر و جفت‌ارزهای متنوع (400 ارز در بایننس) | دسترسی به توکنهای جدید و پروژه‌های دیفای |
| حریم خصوصی | نیاز به احراز هویت (KYC) در بسیاری از صرافیهای متمرکز | بدون نیاز به احراز هویت |
| کاربردها | انجام معاملات سریع، فیوچرز، مارجین و سرمایه‌گذاری ساده | فعالیت در دیفای، NFT و معامله توکنهای نوظهور |
| ریسک‌ها | احتمال هک شدن، وابستگی به قانون‌گذاری‌های دولتی و صرافیها و احتمال مسدود شدن حساب | خطای قراردادهای هوشمند، نقدینگی پایین استخرها و پیچیدگی کار برای مبتدیان |
| مناسب برای | کاربران مبتدی، انجام معاملات بزرگ و دسترسی به ابزارهای پیشرفته | کاربران حرفه‌ای، فعالیت در دیفای و معاملات NFT |
تفاوت‌های کلیدی بین صرافیهای متمرکز و غیرمتمرکز
همان‌طور که پیش‌تر گفتیم، صرافیها با توجه به نوع کاربری‌شان به دو نوع متمرکز و غیرمتمرکز تقسیم‌بندی می‌شوند که هرکدام ویژگی‌های خاص خود را دارند؛ اما چند تفاوت کلیدی مهم میان صرافیهای متمرکز و غیرمتمرکز وجود دارد که ما در ادامه به مقایسه و بررسی آنها می‌پردازیم.
1. امنیت و کنترل دارایی‌ها
در صرافیهای متمرکز دارایی‌های شما در کیف‌پول‌های صرافی ذخیره می‌شوند که خطر هک یا مسدود شدن حساب را به همراه دارند. مثلاً در سال 2022، صرافی FTX ورشکست شد و میلیاردها دلار دارایی کاربران از دست رفت. درواقع با نگهداری ار زهای دیجیتال در صرافیها، شما دارید به یک نهاد مرکزی اعتماد می‌کنید که ممکن است تحت فشار قانون‌گذاری حسابتان را مسدود کند.
در مقابل، صرافیهای غیرمتمرکز دارایی‌ها را در کیفپول شخصی شما نگه می‌دارند. شما با قراردادهای هوشمند معامله می‌کنید و نیازی به اعتماد به واسطه ندارید. اما این امنیت به مسئولیت شما بستگی دارد؛ اگر عبارت بازیابی کیفپول خود را گم کنید، دارایی‌های شما غیرقابل‌بازیابی خواهند بود. انتخاب بین این دو نوع صرافی به تحمل ریسک شما بستگی دارد.
2. مقایسه کارمزدها و هزینه‌ها در صرافی متمرکز و غیرمتمرکز
صرافیهای متمرکز معمولاً کارمزدهای ثابتی برای معاملات و برداشت دارند. مثلاً بایننس برای معاملات اسپات 0.1 درصد کارمزد می‌گیرد، و برداشت ارز BNB حدود 0.001 (0.5 دلار) هزینه دارد. این کارمزدها برای معاملات بزرگ مقرون‌به‌صرفه‌اند، اما برای نقل‌وانتقالات کوچک می‌توانند سنگین باشند.
صرافیهای غیرمتمرکز کارمزدهای متغیری دارند که به گس فی بلاکچین بستگی دارد. در بایننس اسمارت چین، کارمزد معاملات در پنکیکسواپ حدود 0.25 درصد و گس فی آن کمتر از 0.5 دلار است. اما در اتریوم، گس فی میتواند به 20 دلار برسد. شما باید بلاکچین‌های ارزان مثل BSC را انتخاب کنید تا هزینه‌های شما مدیریت شود.
3. تجربه کاربری و دسترسی
صرافیهای متمرکز رابط کاربری ساده‌ای دارند که برای مبتدیان مناسب است. شما میتوانید با چند کلیک در بایننس ثبت‌نام کنید، ارز بخرید و معامله کنید. اپلیکیشن‌های موبایل و ابزارهای تحلیلی هم تجربه کاربری را بهبود می‌دهند. این سهولت، صرافیهای متمرکز را برای کاربرانی که کمتر با فناوری آشنایی دارند مناسب کرده است.
صرافیهای غیرمتمرکز اما پیچیده‌ترند. شما باید کیفپول غیرمتمرکزی مثل متامسک را داشته باشید، یک شبکه بلاکچین (مثل BSC) را تنظیم کنید و سپس با قراردادهای هوشمند کار کنید. این فرآیند برای تازه‌کارها میتواند گیج‌کننده باشد، اما با کمی یادگیری میتوانید به‌راحتی از صرافیهای غیرمتمرکز استفاده کنید.
مقایسه عملکرد و کاربردهای صرافیهای متمرکز و غیرمتمرکز
عملکرد و کاربرد صرافیهای متمرکز و غیر متمرکز باهم متفاوت است و کاملا بستگی به هدف سرمایه‌گذاری و میزان ریسک‌پذیری هر سرمایه‌گذار دارد. در ادامه تفاوت صرافی متمرکز با غیر متمرکز را از نظر عملکرد و کاربردهای آنها بررسی می‌کنیم.
1) نقدینگی و حجم معاملات
صرافیهای متمرکز به دلیل تعداد زیاد کاربران، نقدینگی بسیار بالایی دارند. مثلاً بایننس با حجم معاملات روزانه 50 میلیارد دلار، به شما امکان میدهد بیتکوین یا اتریوم را بدون لغزش قیمت (Slippage) معامله کنید. این نقدینگی برای معاملات بزرگ یا استراتژی‌های Scalping مهم است.
صرافیهای غیرمتمرکز اما نقدینگی متغیری دارند. یونیسواپ در اتریوم نقدینگی خوبی دارد، اما توکنهای جدید آن ممکن است استخرهای نقدینگی کوچکی داشته باشند که باعث لغزش قیمت می‌شود. در صرافیهای غیرمتمرکز باید حجم معاملات و عمق بازار را بررسی کنید تا هزینه‌های اضافی را مدیریت کنید.
2) تنوع دارایی‌ها و پروژه‌ها
صرافیهای متمرکز معمولاً ارزهای معتبر و جفت‌ارزهای متنوعی مثل BTC/USDT یا ETH/BNB ارائه می‌دهند. بایننس بیش از 400 ارز را لیست کرده است که شامل استیبل‌کوین‌ها و آلت‌کوین‌های معروف است. این تنوع به شما امکان میدهد تا پرتفوی متنوعی بسازید. همچنین در صرافیهای متمرکز معمولاً امکان استفاده از اهرم‌های معاملاتی و ترید را نیز دارید.
صرافیهای غیرمتمرکز اما به توکنهای جدید و پروژه‌های دیفای دسترسی زودهنگام می‌دهند. مثلاً در پنکیکسواپ، شما میتوانید توکنهای تازه لیست شده مثل PENGU را معامله کنید که هنوز در صرافیهای متمرکز موجود نیستند.
در رابطه با مقایسه عملکرد صرافی متمرکز و غیر متمرکز در وبسایت britannica.com آمده است که :
Centralized exchanges support custodial digital wallets, managing the private keys for those wallets on behalf of users. Decentralized exchanges are compatible with non-custodial digital wallets, enabling users to connect a wallet for trading while retaining full sovereignty over the wallet and its assets. DEX users don’t need to trust that the exchange will responsibly manage their digital holdings.
صرافیهای متمرکز از کیف پول‌های دیجیتال امانی پشتیبانی می‌کنند و کلیدهای خصوصی آن کیف پول‌ها را از طرف کاربران مدیریت می‌کنند. صرافیهای غیرمتمرکز با کیف پول‌های دیجیتال غیر امانی سازگار هستند و به کاربران این امکان را می‌دهند که ضمن حفظ حاکمیت کامل بر کیف پول و دارایی‌های آن، برای تجارت به یک کیف پول متصل شوند. کاربران DEX نیازی به اعتماد به این ندارند که صرافی، دارایی‌های دیجیتال آنها را به طور مسئولانه مدیریت کند.
ریسک‌ها و چالش‌های صرافیهای متمرکز و غیرمتمرکز
اگرچه صرافیهای متمرکز و غیرمتمرکز هر کدام ویژگی‌های مثبت مختص به خود را دارند اما در عین حال هر کدام، ریسک‌ها و چالش‌های خاص خود را نیز دارا هستند. در ادامه به تفاوت صرافی متمرکز با غیر متمرکز از نظر ریسک‌ها و چالش‌ها نگاه می‌کنیم.
ریسک‌های صرافیهای متمرکز
صرافیهای متمرکز به دلیل ذخیره دارایی‌ها در کیف‌پول‌های مرکزی، هدف اصلی هکرها هستند. هک صرافی Mt. Gox در سال 2014 و هک صرافی KuCoin در سال 2020 نشان داد که حتی صرافیهای بزرگ هم آسیب‌پذیر هستند. این نکته را فراموش نکنید که شما ممکن است در اثر هک یا ورشکستگی صرافی، دارایی‌هایتان را از دست بدهید. به همین دلیل توصیه می‌کنیم برای سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت از کیف پول‌های نرم‌افزاری یا سخت‌افزاری استفاده کنید.
قانون‌گذاری‌ها نیز تهدیدی جدی برای صرافیهای متمرکز هستند؛ زیرا این صرافیها باید از قوانین دولت‌ها پیروی کنند؛ در غیر این صورت اجازه‌ی فعالیت در این کشورها را نخواهند داشت. حتی برخی کشورها حساب‌های کاربران را به دلایل متفاوتی مسدود می‌کنند. مثلاً در سال 2021، بایننس در بریتانیا با محدودیت‌هایی مواجه شد؛ یا بسیاری از صرافیهای خارجی کاربران ایرانی را به دلیل تحریم‌های بین‌المللی تحریم کرده‌اند. به همین دلیل در انتخاب صرافی به پیشینه و اخبار مربوط به آنها بیشتر دقت کنید.
در بهترین صرافی بدون نیاز به احراز هویت شما می توانید لیست جامعی از نوع و تنوع صرافی ها را برای خرید و فروش ارز دیجیتال پیدا کنید.
ریسک‌های صرافیهای غیرمتمرکز
صرافیهای غیرمتمرکز هم بدون ریسک نیستند. مثلاً خطاهای قراردادهای هوشمند می‌توانند دارایی‌های شما را به خطر بیندازند. در سال 2020، یک باگ در پروتکل دیفای باعث ضرر 25 میلیون دلاری برای کاربران شد. به همیل دلیل میبایست صرافیهای غیرمتمرکز معتبر با قراردادهای حسابرسی‌شده را در اولویت انتخاب خود قرار دهید.
نقدینگی پایین در برخی صرافیهای غیرمتمرکز هم مشکل‌ساز است. اگر بخواهید توکنی با استخر نقدینگی کوچک را بفروشید، ممکن است با لغزش قیمت مواجه شوید. شما میبایست قبل از معامله، حجم استخر و عمق بازار را بررسی کنید تا از ضررهای غیرمنتظره مصون بمانید.
نکته‌ی دیگر اینکه برخی از صرافیهای غیرمتمرکز ناشناخته هستند و نمی‌توان به آنها سریع اعتماد کرد؛ خصوصاً که پروژه‌های فیک و اسکم در دنیای کریپتو کم نیست.
صرافی متمرکز یا غیرمتمرکز؟ کدام برای شما مناسب‌تر است؟
انتخاب صرافی متمرکز یا غیر متمرکز کاملا بستگی به هدف سرمایه‌گذاری و میزان ریسک‌پذیری هر سرمایه‌گذار دارد. در ادامه با بررسی دقیق معیارهای انتخاب صرافی بر اساس اهدافتان، قصد داریم به شما کمک کنیم تا بهترین انتخاب را داشته باشید.
انتخاب بر اساس نیازهای معاملاتی
اگر تازه‌کار هستید و یا به دنبال انجام معاملات سریع و ساده‌اید، صرافیهای متمرکز گزینه‌های بهتری هستند. صرافیهای متمرکز با رابط کاربری آسان و نقدینگی بالا، به شما امکان می‌دهند تا بدون پیچیدگی و به راحتی معامله کنید. ابزارهایی مثل معاملات مارجین هم برای معامله‌گران حرفه‌ای در صرافیهای متمرکز فراهم شده است.
اما اگر حریم خصوصی، کنترل دارایی‌ها، و یا دسترسی به پروژه‌های دیفای برایتان مهم است، صرافیهای غیرمتمرکز انتخاب‌های بهتری هستند. شما میتوانید با صرافی‌هایی مانند یونیسواپ توکنهای جدید را معامله کرده و یا در پروتکل‌های وام‌دهی آن سود مناسبی کسب کنید. فقط باید برای یادگیری کار با این صرافیها زمان بگذارید.
ترکیب CEX و DEX در استراتژی‌های معاملاتی متفاوت
وقتی از تفاوت صرافی متمرکز با غیر متمرکز صحبت می‌کنیم، منظورمان این نیست که یکی را انتخاب کنید و دیگری را کاملاً کنار بگذارید. بسیاری از معامله‌گران از هر دو نوع صرافیهای CEX و DEX استفاده می‌کنند.
مثلاً شما میتوانید ارز بیتکوین یا بایننس کوین را در صرافی پی ام ایکس چنج بخرید و بعد به متامسک منتقل کنید؛ سپس در صرافیهای غیرمتمرکزی مثل یونیسواپ توکنهای دیفای را معامله کنید یا با استفاده از قابلیت مشارکت در استخرهای نقدینگی، به کسب درآمد بیشتر بیاندیشید.
این استراتژی، نقدینگی صرافی متمرکز و فرصت‌های صرافی غیرمتمرکز را ترکیب می‌کند. برای کاهش ریسک هم میتوانید دارایی‌های اصلی مثل بیتکوین را در صرافی متمرکز معامله کنید و توکنهای پرریسک‌تر را در صرافی غیرمتمرکز بخرید.
صرافی متمرکز (CEX) چیست؟
قبل از اینکه سراغ بررسی تفاوت صرافی متمرکز و غیرمتمرکز برویم، لازم است با صرافیهای متمرکز یا CEXها بیشتر آشنا شویم. به زبان ساده، صرافیهای متمرکز پلتفرم‌هایی هستند که توسط یک نهاد مرکزی اداره می‌شوند و به‌عنوان واسطه بین خریداران و فروشندگان ارزهای دیجیتال عمل می‌کنند. این صرافیها دارایی‌های کاربران را در کیف‌پول‌های خود ذخیره کرده و فرآیندهای معاملاتی را مدیریت می‌کنند.
بایننس، کوین‌بیس و کراکن نمونه‌های برجسته‌ای از صرافیهای متمرکز هستند که تا کنون بیش از 300 میلیون کاربر از سراسر جهان دارند. در ایران هم صرافیهای داخلی در دسته صرافیهای متمرکز دسته‌بندی می‌شوند.
شما در یک صرافی متمرکز میتوانید با ثبت‌نام و احراز هویت، به‌راحتی ارزهایی مثل بیتکوین یا اتریوم را معامله کنید. این صرافیها رابط کاربری ساده، ابزارهای پیشرفته مثل معاملات فیوچرز و پشتیبانی 24 ساعته ارائه می‌دهند. اما این راحتی با وابستگی به یک نهاد مرکزی همراه است که میتواند ریسک‌هایی را به دنبال داشته باشد.
آشنایی با مزایای صرافیهای متمرکز
صرافیهای متمرکز به دلیل نقدینگی بالا، برای معاملات بزرگ و کوچک مناسب هستند. مثلاً حجم معاملات بایننس روزانه بیش از 50 میلیارد دلار است؛ این ویژگی به شما اجازه میدهد تا انواع ارز دیجیتال را بدون تأثیر روی قیمت، خرید و فروش کنید. تنوع جفت‌ارزها هم یک مزیت بزرگ در صرافیهای متمرکز است؛ در این صرافیها میتوانید صدها ارز دیجیتال را با استیبل‌کوین‌هایی مثل USDT معامله کنید.
علاوه بر این، صرافیهای متمرکز برای مبتدیان مناسب‌تر هستند. رابط کاربری ساده و آموزش‌های گام‌به‌گام، یادگیری کار با این صرافیها را آسان می‌کند؛ در ضمن پشتیبانی مشتریان هم در مواقع بروز مشکل، مثل فراموشی رمز، به کمک شما می‌آیند. این ویژگی‌ها صرافیهای متمرکز را به انتخابی محبوب برای معامله‌گران تازه‌کار و حرفه‌ای تبدیل کرده‌اند.
صرافی غیرمتمرکز (DEX) چیست؟
صرافیهای غیرمتمرکز پلتفرم‌هایی هستند که بدون واسطه مرکزی و با استفاده از قراردادهای هوشمند روی بلاکچین کار می‌کنند. شما در یک DEX مثل یونیسواپ یا پنکیکسواپ مستقیماً با کیفپول خود (مثل متامسک) به بلاکچین متصل می‌شوید و شروع به معامله می‌کنید. صرافیهای غیرمتمرکز در حال حاضر یش از 100 میلیارد دلار ارزش قفل شده در پروتکل‌های دیفای دارند.
برای ثبت‌نام در صرافیهای غیرمتمرکز نیازی به احراز هویت نخواهید داشت و دارایی‌های شما در کیف پول شخصی‌تان باقی می‌ماند. این صرافیها روی بلاکچین‌هایی مثل اتریوم یا بایننس اسمارت چین (BSC) اجرا می‌شوند و شفافیت بالایی دارند؛ چون تمامی تراکنش‌های این صرافیها روی بلاکچین ثبت می‌شوند. مشکل اما اینجاست که استفاده از صرافیهای غیرمتمرکز نیازمند دانش فنی بیشتری است.
آشنایی با مزایای صرافیهای غیرمتمرکز
صرافیهای غیرمتمرکز به شما کنترل کاملی بر روی کلیدهای خصوصی می‌دهند؛ یعنی هیچ‌کس جز شما به دارایی‌هایتان دسترسی ندارد. مزیت این مسئله جلوگیری از خطراتی مثل هک‌های بزرگ است. فراموش نکنید که صرافی بزرگی مثل بایننس هم در سال 2019 هک شد. در نتیجه نباید برای نگهداری بلندمدت ارزهای دیجیتال به صرافیها اعتماد کنید.
نکته دیگر اینکه در صرافیهای غیرمتمرکز همچنین میتوانید بدون افشای هویت، معامله کنید؛ این ویژگی حریم خصوصی شما را افزایش میدهد.
علاوه بر این، صرافیهای غیرمتمرکز دروازه‌ای برای ورود به پروژه‌های جدید دیفای و توکنهای نوظهور هستند. مثلاً در پنکیکسواپ، شما میتوانید توکن‌هایی را معامله کنید که هنوز در صرافیهای متمرکز لیست نشده‌اند. این دسترسی زودهنگام میتواند فرصت‌های سرمایه‌گذاری پرسودی را ایجاد کند.
سخن آخر
صرافیهای متمرکز و غیرمتمرکز هر کدام نقاط قوت و ضعف خود را دارند. CEXها با نقدینگی بالا، رابط کاربری ساده و تنوع دارایی‌ها، برای مبتدیان و معاملات سریع مناسب‌اند، در حالی که DEXها با کنترل دارایی‌ها، حریم خصوصی و دسترسی به دیفای، برای کاربران حرفه‌ای و طرفداران غیرمتمرکزسازی جذاب هستند.
شما با درک تفاوت‌های صرافیهای متمرکز و غیرمتمرکز میتوانید گزینه‌ای را انتخاب کنید که متناسب با نیازهایتان باشد. همچنین میتوانید با تحقیق و استفاده از استراتژی ترکیبی، از پتانسیل هر دو نوع صرافی بهره ببرید. اگر سوال دیگری در رابطه با تفاوت صرافی متمرکز و غیرمتمرکز دارید، در کامنت‌ها پاسخگوی شما هستیم.
سوالات متداول
- 1.آیا میتوان از صرافی متمرکز و غیرمتمرکز بهصورت همزمان استفاده کرد؟
بله، شما میتوانید از صرافی متمرکز برای خرید ارزهای اصلی و صرافی غیرمتمرکز برای معامله توکنهای دیفای استفاده کنید. مثلاً بیتکوین را در بایننس بخرید و در یونیسواپ به توکنهای جدید تبدیل کنید. این ترکیب ریسک را کاهش میدهد.
- 2.کدام صرافیها برای کاربران ایرانی امنتر هستند؟
به دلیل تحریمها، کاربران ایرانی باید از صرافیهای متمرکز با احراز هویت اختیاری یا صرافیهای غیرمتمرکز مثل پنکیکسواپ استفاده کنند. شما میبایست یک VPN امن و کیفپول غیرمتمرکز داشته باشید و از ذخیره دارایی در صرافی متمرکز خودداری کنید.
- 3.آیا صرافیهای غیرمتمرکز کارمزدهای پنهانی دارند؟
صرافیهای غیرمتمرکز معمولاً کارمزدهای شفافی دارند (مثل 0.25 درصد در پنکیکسواپ)، اما گس فی بلاکچین میتواند هزینه این معاملات را افزایش دهد. شما باید قبل از معامله، گس فی را در کیفپولی مثل متامسک بررسی کنید.
- 4.چگونه بفهمم یک صرافی غیرمتمرکز معتبر است؟
برای بررسی صرافیهای غیرمتمرکز باید قراردادهای هوشمند DEX را بررسی کنید؛ نظرات کاربران را بخوانید و حجم نقدینگی آنها را چک کنید. صرافیهای غیرمتمرکز معتبری مثل یونیسواپ و سوشیسواپ معمولاً سابقه خوبی دارند.
